Zwemmen voor koopmanspolder
Tijdens het openwaterzwemevenement Marken Monnickendam zetten deelnemers zich dit jaar in voor een natuurproject, onder het motto: ‘Natuur beleef je in open water!’. Een gedeelte van de inschrijfgelden van Marken Monnickendam vloeit naar een bijzonder doel: het verder uitbouwen van de Koopmanspolder!
Dicht bij het Westfriese Andijk ligt de Koopmanspolder, een bijzondere plek waar natuur, watermanagement en cultuurhistorische elementen samensmelten. Deze polder van zestien hectare onderging in 2012 een herinrichting op basis van een ontwerp van beeldend kunstenaar Ben Raaijman. Bekijk je dit gebied van bovenaf, dan springt een vorm in het oog die doet denken aan een kolkende trechter. Met deze vorm wil men niet alleen een opvallend landschap creëren, maar ook experimenten mogelijk maken voor toekomstig waterbeheer, zodat innovatieve inzichten kunnen ontstaan en worden uitgebouwd binnen Nederland.
Sinds 2014 voerden de provincie Noord-Holland, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en Rijkswaterstaat diverse proeven uit met wisselende waterstanden in de polder. In samenwerking met Wageningen Universiteit onderzoeken zij hoe peilbeheer effecten heeft op veiligheid, waterkwaliteit, vispopulaties en de ontwikkeling van natuur. Zo groeit essentiële kennis voor een toekomstbestendig Nederland bij klimaatveranderingen.
Sinds 2023 vindt er ecologisch beheer plaats in de Koopmanspolder. Botanische graslanden worden gemaaid, houtige opschot wordt verwijderd en de waterdoorstroming wordt nauwlettend bewaakt, zodat dit bijzondere gebied daadwerkelijk kan uitgroeien tot een plek voor natuur én recreatie. Bovendien is de polder via een visvriendelijke buisvijzel verbonden met het IJsselmeer, waardoor vissen hier hun paaigebied vinden en hun jongen kunnen opkweken, in een rustige leefomgeving.
versterking van natuurwaarden
Ter voorbereiding op klimaatveranderingen werken Rijkswaterstaat en kennisorganisatie Deltares aan uiteenlopende strategieën voor wateropvang en gecombineerde bestemmingen. In de Koopmanspolder komt het ‘achteroeverconcept’ tot uiting: veiligheid, natuur, recreatie en cultuurhistorie smelten hier samen. Van 15 juli tot 15 oktober kan een deel van het gebied worden betreden, zodat bezoekers langs een schelpenpad naar het uitkijkpunt in het hart van de draaikolk wandelen. Buiten deze periode blijft de polder gesloten, zodat broedende en overwinterende vogels ongestoord hun gang kunnen gaan. Zo combineert dit project innovatieve wateroplossingen met ruimte voor wildlife en bezoekers.
Dankzij afwisselend natte en droge zones weten uiteenlopende diersoorten hun weg te vinden. Moeras- en watervogels foerageren beschut, terwijl vissen via visvriendelijke in- en uitstroompunten vanaf het IJsselmeer binnenkomen. Ter versterking van de natuurwaarden hanteert men een gefaseerd maaiplan. Hierbij worden graslanden gecontroleerd gemaaid, zodat dieren en zeldzame planten niet in het gedrang komen. Op deze manier biedt de polder een dynamisch ecosysteem, waarin biodiversiteit kansen krijgt om zich verder te ontwikkelen.
Invasieve soorten worden bestreden om inheemse flora en fauna te vrijwaren. Tegelijkertijd verwijdert men selectief houtige opslag, zodat de polder open en natuurlijk blijft. Met behulp van monitoring houdt men de effecten van peilbeheer en natuurontwikkeling in het oog.
buitendijks gebied en historie
In cultureel-historisch opzicht valt er in de Koopmanspolder veel te ontdekken. Vroeger maakte dit buitendijkse gebied deel uit van de Grote Nes, een voorland dat zich uitstrekte tussen Medemblik en Enkhuizen. Door hevige stormen en overstromingen verdween meer land, zodat de kustlijn steeds verder terugweek. Uiteindelijk herbedijkten lokale aannemers, onder wie Pieter Schuurman, de polder in 1846. De Westfriese Omringdijk en enkele oude plaatsnamen herinneren nog aan deze roerige tijden. Gedurende de eeuwen heette de polder onder meer Kerkenes en Buitenpolder, totdat men hem Koopmanspolder noemde.
Nu staat de polder bekend om een dynamisch waterpeil en de verbinding met het IJsselmeer, waarmee natuur en recreatie samengaan. Tegelijkertijd biedt de polder een veelzijdig podium voor landschapskunst, zodat bezoekers een stukje levend erfgoed kunnen beleven: van de dijkbouw door graaf Willem van Holland tot hedendaagse waterstaatkundige vernieuwingen. Om deze geschiedenis voor iedereen toegankelijk te maken, wordt het stelsel van wandelroutes de komende jaren uitgebreid. Gedeeltelijke financiering hiervoor vindt in 2025 plaats via een bijdrage van Stichting Rondje Pampus, zodat een breder publiek kan genieten van de bijzondere versmelting van historische context, culturele elementen en natuurwaarden. Zo blijft de Koopmanspolder zich verder ontwikkelen tot een toonaangevend voorbeeld van duurzaam waterbeheer en regionaal erfgoed.